Đặc điểm chung của chấn thương thể thao

Nguyên nhân xuất hiện chấn thương do nhiều nguyên nhân như: tai nạn lao động, tai nạn giao thông và do tập luyện - thi đấu thể thao. Vìvậy, trong tập luyện và thi đấu thể thao cần phải có những biện pháp và phòng ngừa gây nên chấn thương, để đạt được hiệu quả trong tập luyện, mỗi huấn luyện viên, giáo viên cần phải hiểu và nắm vững đặc điểm, nguyên nhân và điều kiện gây ra chấn thương thể thao.

Tuy nhiên, trong tập luyện và thi đấu thể thao, chấn thương xảy ra phụ thuộc vào từng môn thể thao khác nhau, trong thi đấu chấn thương nhiều hơn trong tập luyện. Ngoài ra chấn thương còn phụ thuộc vào trình độ tập luyện của vận động viên.

Chấn thương thể thao có thể chia thành chấn thương hở hay chấn thương kín phụ thuộc vào sự phá vỡ tiểu mô. Dựa vào mức độ nặng - nhẹ các chấn thương có thể gặp là chấn thương nhẹ, trung bình và nặng.

- Chấn thương mức độ nhẹ là chấn thương không gây ảnh hưởngnhiều đến năng lực vận động của vận động viên và giảm sút chức năng sinh lý cơ thể.

- Chấn thương mức độ trung bình là chấn thương có những biến đổivề chức năng sinh lý cơ thể và giảm năng lực vận động của vậnđộng viên.

- Chấn thương nặng là chấn thương có những biến đổi lớn về chức năng, sinh lý của cơ thể và ảnh hưởng đến khả năng vận động của vận động viên, cần phải nghỉ ngơi để điều trị và hồi phục.

Trong tập luyện và thi đấu thể thao, loại chấn thương thường xảy ra là chấn thương kín: bầm tụ máu, dãn dây chằng, đứt cơ và dây chằng…trong đó bầm tụ máu chiếm 50%, phần lớn là chấn thương hệ khớp, khớpgối chiếm 30%. Chấn thương hở thường ít xảy ra, hầu hết là các vết xâysát. Trong chấn thương thể thao, chấn thương mức độ nhẹ chiếm 90%;mức độ trung bình khoảng 9% và mức độ nặng khoảng 1%.

Sự hồi phục chức năng vận động không hoàn toàn và trở thành tànphế trong các trường hợp bị chấn thương chiếm 3 - 5%.

Nguyên nhân và cơ chế chấn thương thể thao.

Nguyên nhân gây chấn thương.

Trong tập luyện và thi đấu thểthao, nguyên nhân gây ra chấn thương do nhiều nguyên nhân cùng mộtlúc gây nên, chúng ta có thể xem xét các nguyên nhân sau:

+ Do phương pháp huấn luyện, giảng dạy không đúng nguyên tắchuấn luyện cơ bản như: Tập luyện không thường xuyên và liên tục,lượng vận động quá lớn không phù hợp, tăng độ khó của động tác vàkhông đối xử cá biệt trong huấn luyện. Việc huấn luyện dồ ép, thiếu hiểubiết trong việc sử dụng các phương pháp thúc đẩy hồi phục trong và sautập luyện, không đánh giá đúng ý nghĩa của việc tập luyện thường xuyêncó hệ thống và tính kế thừa trong huấn luyện kỹ thuật, việc áp dụng cácsân bãi mà cơ thể vận động viên chưa có sự chẩn bị cần thiết về thể lực hay mệt mỏi của buổi tập trước chưa được khắc phục, khởi động chưa đủhay không hợp lý…

+ Tổn thương do trình độ sức khoẻ không đầy đủ:

- Khi đang đau ốm.

- Khi mới ốm dậy hoặc mệt mỏi quá sức.

- Cơ thể lành mạnh nhưng tình hình chức khoẻ chưa phù hợp với mônthể thao trong tập luyện và thi đấu.

+ Tổn thương do trình độ huấn luyện còn thấp kém đã ra thi đấu:Thường xảy ra ở những VĐV còn non kém về trình độ kỹ thuật, chưa đáp ứng được trong thi đấu mà đã thi đấu.

+ Sai sót trong tổ chức tập luyện và thi đấu. Do cấu trúc bài tậpkhông hợp lý cũng như việc sắp xếp chương trình thi đấu không hợp lý,thiếu khoa học như bố trí vị trí người tập không tốt, sự tập trung vận độngviên quá động không đảm bảo trật tự, trình độ, đẳng cấp, hạng cân củacác vận động viên không đồng nhất hoặc tổ chức tập luyện và thi đấukhông có mặt huấn luyện viên, giáo viên.

+ Yêu cầu về cơ sở vật chất trong buổi tập luyện và thi đấu khôngđáp ứng đầy đủ. Như chất lượng trang thiết bị - dụng cụ tập luyện và thiđấu kém, không đầy đủ và hợp lý. Không ít các trường hợp gây chấnthương là do mặt sân trơn, lồi lõm, sàn tập không đúng chất lượng hoặcdo không có trang bị dụng cụ bảo hiểm, quần áo trang phục các nhân vậnđộng viên không phù hợp với thời tiết, giày không đúng tiêu chuẩn và kíchcỡ.

+ Điều kiện khí hậu và điều kiện vệ sinh không phù hợp. Sân bãi,dụng cụ tập luyện và thi đấu không đủ vệ sinh, ánh sáng không đáp ứngnhu cầu, nhiệt độ của phòng tập luyện – thi đấu kém do quá nóng hoặcquá lạnh.

+ Do bản thân vận động viên thiếu nhận thức trong tập luyện vàthi đấu như vận động viên vội vàng, thiếu tập trung, chú ý, vô ý thức, tổchức kỷ luật trong tập luyện hoặc vận động viên phạm luật bằng các độngtác bị nghiêm cấm trong thi đấu ở các môn đối kháng.

+ Không tuân thủ những yêu cầu của bác sĩ trong khâu tổ chứcquá trình tập luyện như không kiểm tra y học trước khi tập luyện – thiđấu, không tuân thủ thời gian nghỉ ngơi hồi phục sau chấn thương haybệnh lý, không tuân thủ những chỉ dẫn của bác sĩ liên quan đến trạng tháisức khỏe của vận động viên và những chỉ dẫn về việc áp dụng phươngpháp hồi phục.

 Ngoài ra còn do một số nguyên nhân khác do tác nhân bên trongnhư:

- Do những rối loạn về khả năng định hình động lực trong không gian,giảm sút các phản ứng bảo bệ, độ tập trung chú ý, hoặc do căng thẳng,tập luyện quá sức…Những rối loạn này sẽ dẫn đến mất cảm giác, rối loạnsự phối hợp hoạt động của các nhóm cơ, giảm biên độ động tác, làm mấtđi độ nhanh nhẹn, khéo léo cần thiết trong quá trình thực hiện động tác,từ đó dẫn đến sự chấn thương.

- Những biến đổi về trạng thái chức năng của một số hệ cơ quan do saumột giai đoạn dài nghỉ tập hoặc ngừng tập luyện bởi các lý do như ốm,mệt …

- Mức độ chuẩn bị thể lực chưa tốt để đáp ứng trong quá trình phối hợpđộng tác hoặc khi thực hiện các động tác khó.

Cơ chế xuất hiện chấn thương.

- Theo cơ chế chấn thương phần lớn các trường hợp đều do va đập. Sự vađập này chủ yếu diễn ra khi vận động viên bị ngã xuống đất, sân hoặc sàntập, số còn lại là do vận động viên tự va chạm vào nhau hoặc đối phươngtạo ra.

- Do hoạt động vượt quá biên độ cho phép, nghĩa là chấn thương xảy ratheo cơ chế kéo giãn hay xoắn vặn. Trong trường hợp này chấn thươngthường xảy ra là giãn cơ, dây chằng nhất là ở các khớp.

- Do quá tải chịu đựng của cơ thể vận động viên như trong cử tạ…

Phòng tránh chấn thương trong tập luyện, thi đấu.

 Phòng tránh chấn thương có thể xem như một quan điểm mới của yhọc thể thao, trước đây người ta chỉ coi trọng vấn đề chẩn đoán, điều trịchấn thương chứ không chú trọng đến việc phòng tránh chấn thương.

Ngày nay huấn luyện viên và bác sĩ thể thao đều đặt vấn đề phòng tránhchấn thương lên hàng đầu. Vậy, phòng tránh chấn thương được hiểugồm tất cả các biện pháp xác định các yếu tố nguy cơ gây chấnthương và cách giảm tối thiểu chúng.

 Các biện pháp chủ yếu phòng tránh chấn thương gồm:

+ Chế độ kiểm tra theo dõi sức khoẻ: Mỗi người tập luyện và VĐVkhông quá sức mình. Sức khoẻ cũng luôn thay đổi, vậy phải chọn cách tậpvà khối lượng vận động phù hợp. Cho nên chế độ kiểm tra theo dõi sứckhoẻ là cần thiết, gồm có:

- Kiểm tra sức khoẻ lần đầu tiên.

- Theo dõi sức khoẻ từng thời kỳ và từng buổi tập.

- Kiểm tra sức khoẻ trước thi đấu.

- Kiểm tra sức khoẻ khi mới khỏi ốm, bỏ tập một thời gian dài tậpluyện… để ấn định chế độ tập luyện tiếp tục.

+ Quan sát và hướng dẫn về y học trong quá trình huấn luyện thểdục. Cần sử dụng mọi phương pháp kiểm tra sức khoẻ (lâm sàng và cậnlâm sàng), cần đi sâu vào thực tế tập luyện để kiểm tra quan sát ngaytrên sân bãi thì thầy thuốc mới nhận định và góp ý kiến được chính xác vềcác mặt sau đây:

- Phương pháp huấn luyện: tuần tự, hệ thống…

- Tình hình vệ sinh: tập luyện, thi đấu…

- Phản ứng của cơ thể có phù hợp với đặc điểm từng người haykhông.

- Khối lượng vận động có vừa, thấp hay cao.

- Phát hiện kịp thời mệt mỏi quá độ.

- Công tác bảo hiểm.

 Hằng ngày, vận động viên phải biết tự kiểm tra sức khoẻ theo đúng yêu cầu bácsĩ và có phản ánh thường xuyên.

+ Quan sát và tổ chức đầy đủ công tác y học phục vụ thi đấu.

- Đôn đốc, hướng dẫn bảo vệ sức khoẻ VĐV trước, trong và sau khithi đấu.

- Tổ chức y tế cấp cứu.

- Đôn đốc và kiểm tra vệ sinh sân bãi, thiết bị, dụng cụ…

+ Luôn có cán bộ y tế chuyên trách trong tập luyện và thi đấu: Đâylà phương pháp hữu hiệu nhất trong công tác theo dõi chăm sóc vận độngviên.

 Mục đích, nhiệm vụ của cán bộ y tế:

- Kiểm tra sức khỏe thường xuyên vận động viên.

- Chẩn đoán và điều trị chấn thương và vệ sinh phòng dịch.

- Xác định và loại trừ các yếu tố nguy cơ gây chấn thương.

- Xác định các yếu tố giảm thành tích tập luyện và thi đấu.

- Kiểm tra tuyển chọn vận động viên.

- Tham mưu cho chương trình huấn luyện.

+ Đảm bảo về trang phục và giầy tập luyện.

+ Đảm bảo môi trường tập luyện.

+ Phương pháp huấn luyện đúng.

+ Không tập luyện với lượng vận động quá lớn và kéo dài.

Phân loại chấn thương thể thao.

Hầu hết tất cả vận động viên trong quá trình tập luyện, thi đấu thểthao đều xảy ra chấn thương ở mức độ nặng hoặc nhẹ khác nhau. Tuỳtheo môn thể thao khác nhau mà mức độ chấn thương cũng khác nhau.

Theo số liệu của các nhà nghiên cứu y học thể thao thì tổng số vận độngviên tham gia thì vận động viên các môn đối kháng, vận động viên điền kinh, vận động thể dụcdụng cụ là có tỷ lệ chấn thương chiếm đa số. Hiện nay trong y học thểthao, người ta phân loại chấn thương theo mức độ nhẹ, trung bình, nặng.

Các triệu chứng cơ bản và phương pháp xử lý ban đầu như sau:

Bảng 2. 1. Bảng phân loại chấn thương thể thao và phương pháp xử lý.

Suckhoecuocsong.vn