Kháng thuốc kháng sinh: Mối đe dọa trong chăn nuôi

Kháng thuốc kháng sinh ở động vật có mối nguy hại rất lớn trong ngành chăn nuôi gia súc, gia cầm. Về lâu dài những vi khuẩn kháng thuốc này có thể lây sang người tạo ra các bệnh nhiễm trùng khó có thể điều trị hoặc phải điều trị trong thời gian dài gây mất nhiều thời gian, tiền bạc ảnh hưởng đến sức khỏe.

Trong ngành công nghiệp chăn nuôi hiện nay việc sử dụng kháng sinh thường xuyên gây khó khăn cho việc nuôi và chữa trị cho vật nuôi khi chúng bị mắc bệnh. Trên thế giới một số nước như: Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran Kenya và một số nền kinh tế mới nổi khác nhu cầu thịt gia tăng đang thúc đẩy sự mở rộng của chăn nuôi quy mô công nghiệp.

Trong dự án nghiên cứu trên science.sciencemag.org, nhóm nghiên cứu đã tiến hành phân tích hơn 900 nghiên cứu cho thấy tỷ lệ vi khuẩn không còn đáp ứng với nhiều loại thuốc dùng để trị bệnh tăng gấp ba lần. Những vi khuẩn này thu được từ lợn và gà, những động vật nuôi lấy thịt quan trọng nhất ở các nước đang phát triển.

Ramanan Laxminarayan, Giám đốc Trung tâm Động lực học, Kinh tế và Chính sách (CDDEP) ở Washington. DC và là tác giả cao cấp của nhóm nghiên cứu cho biết: "Mọi người đều nói về tình trạng kháng thuốc kháng sinh ở con người, không ai nói về tình trạng kháng thuốc ở động vật. Tuy nhiên, hành tinh này có nhiều động vật hơn con người và chúng rất cần thiết cho cuộc sống của chúng ta. Nếu chúng ta không thể chữa trị cho những con vật bị bệnh, điều đó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nghèo đói toàn cầu”.

Vấn đề phát sinh từ cách sử dụng kháng sinh, thuốc kháng sinh được thêm vào thức ăn chăn nuôi nhằm tăng tốc độ tăng trưởng của vật nuôi, ngăn ngừa các bệnh tạt trong chuồng trại với nguy mô lên đến hàng nghìn, hàng triệu con. Theo ghi nhận, có thể có tới ¾ số thuốc kháng sinh được phân phối trên thế giới được sử dụng theo cách này. Hoàn toàn không giống cách chúng được sử dụng ở con người khi thuốc được dùng để điều trị nhiễm trùng, không phải để ngăn ngừa chúng.

Hiện nay việc sử dụng kháng sinh ở động vật mới chỉ tập trung vào mối đe dọa mà kháng thuốc từ nông trại gây ra cho sức khỏe con người. Ví dụ như: “Khi một loại thuốc kháng sinh đã mất đi hiệu quả y học sử dụng trở lại các loại thuốc kháng sinh không còn được ưa chuộng nhiều năm trước. Điển hình như khoảng một thập niên trước, khi không còn loại thuốc nào khác, các bác sĩ đã sử dụng một loại kháng sinh cũ nhưng vẫn hiệu quả có tên colistin để chữa nhiễm trùng kháng thuốc cao. Sau đó vào năm 2015, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng tình trạng kháng colistin đang lan rộng ra khắp thế giới. Lý do là do nông nghiệp ở Trung Quốc và châu Âu đã sử dụng hàng ngàn tấn thuốc để hỗ trợ sản xuất thịt lợn. Kể từ đó, chính phủ Trung Quốc cấm sử dụng colistin trong nông nghiệp, nhưng gen kháng colistin đã lan sang hàng chục quốc gia trên toàn thế giới”.

Laxminarayan và các đồng nghiệp đã bị thuyết phục rằng kháng thuốc do nông trại đặt ra mối nguy hiểm tương đương cho vật nuôi, nhưng không giống như y học về con người, không có nguồn dữ liệu lớn nào giúp họ chứng minh được điều đó. Vì thế, họ đã tìm kiếm các dự án đo lường kháng thuốc ở động vật nuôi tại một số thời điểm. Họ đã tìm thấy hàng ngàn nghiên cứu được xuất bản bằng nhiều ngôn ngữ, từ đó họ chọn ra 901 nghiên cứu có tính khoa học mạnh mẽ nhất. Các nghiên cứu đã được thực hiện tại 822 địa điểm trên khắp thế giới và phân tích 285.496 mẫu được lấy từ động vật.

Kết quả nghiên cứu cho thấy động vật có tỷ lệ kháng thuốc đối với rất nhiều loại thuốc kháng sinh, bao gồm cả các loại thuốc mới hơn, phức tạp hơn thay thế cho những loại cũ hơn, rẻ hơn không còn tác dụng. Sự gia tăng lớn nhất dường như là ở những nơi có canh tác quy mô công nghiệp mở rộng và quy định không theo kịp. Dù vậy, điều này rất khó chứng minh ở một số quốc gia: Một số quốc gia sản xuất thịt nhiều nhất có dữ liệu ít nhất.

Lance Price - nhà vi trùng học và là Giám đốc sáng lập Trung tâm Hành động Kháng thuốc kháng sinh (Đại học George Washington) chỉ ra rằng: các mầm bệnh độc hại nhất, kháng nhiều loại thuốc xuất hiện gần như tình cờ, thông qua sự tích lũy ngẫu nhiên của một vài mảnh gen di truyền trong một loại vi khuẩn. Những kết hợp này chỉ xảy ra khi nhiều loại kháng sinh được sử dụng ở động vật cùng một lúc và cho đến gần đây, chúng rất hiếm. Nhưng nếu bạn sử dụng kháng sinh ở hàng tỷ động vật trên toàn cầu, bạn đang tạo cơ hội cho những sự kiện hiếm hoi không còn hiếm nữa. Điều này tạo ra rất nhiều khả năng cho các yếu tố kháng thuốc mới xuất hiện".

Lý do nông nghiệp trên thế giới phụ thuộc vào kháng sinh vì chúng cho phép các trang trại lớn hoạt động với chi phí thấp mà không phải chi các nguồn quỹ khan hiếm cho việc chăm sóc hoặc ngăn chặn dịch bệnh. Nhưng do an toàn sinh học lỏng lẻo, vệ sinh động vật kém nên đã tạo ra những điều kiện cần đến thuốc kháng sinh. Chính điều này giúp cho vi khuẩn vượt ra khỏi quy mô trang trị mà lây lan ra bên ngoài với nguy mô rộng hơn thậm chí lây lan từ nước này sang nước khác, làm tăng cơ hội cho vi khuẩn kháng thuốc có thể tiếp cận và làm tổn thương con người.

Nghiên cứu không chỉ chỉ ra những nơi lạm dụng kháng sinh mà còn cả những nơi chưa lạm dụng kháng sinh. Điển hình như một số vùng như châu Phi cận Sahara cho thấy tỷ lệ kháng thuốc vẫn còn thấp ở hầu hết các quốc gia. Đây là một tín hiệu cho thấy ngành nông nghiệp nuôi nhốt vẫn chưa tăng trưởng mạnh mẽ như ở châu Á, và có thể vẫn có thời gian để hướng các quốc gia đó đi theo một con đường khác.

"Chúng ta không nên coi các nước thu nhập thấp và trung bình như một nhóm duy nhất", Thomas Van Vaneckeck, nhà dịch tễ học tại ETH Zurich và là tác giả đầu tiên của nghiên cứu cho biết. Một số quốc gia đang trong tình trạng tồi tệ, nhưng những quốc gia khác lại không có vấn đề gì

Áp lực chính trị cũng có thể tạo ra sự khác biệt. Thời điểm 3 năm trước tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã tổ chức một cuộc họp về vấn đề lạm dụng kháng sinh trong y học và nông nghiệp chỉ để nghe từ đại diện của một số quốc gia rằng, việc chăm sóc người dân của họ là ưu tiên cao hơn nhiều so với việc chăm sóc sức khỏe cộng đồng toàn cầu.

Biết được quốc gia hoặc địa điểm nào đang là điểm nóng trong kháng thuốc và tập trung nỗ lực vào những nơi đó có thể giúp làm dịu căng thẳng. Để ngăn chặn tình trạng vi khuẩn kháng kháng sinh ở vật nuôi chúng ta có thể hỗ trợ trang trại quy mô nhỏ ở những khu vực mà động vật rất quan trọng đối với sự sống còn của các hộ gia đình. Hoặc có thể hướng các tổ chức, nhà tại trợ quốc tế một số hướng đi về những nơi mà nguồn vốn của họ có thể giúp đỡ nhiều nhất cho người chăn nuôi.

Suckhoecuocsong.vn (Trích lược theo Tạp chí Thử nghiệm Ngày nay)