Thông tư nâng lên thành nghị định khiến doanh nghiệp hoang mang

Tháo gỡ các rào cản cho các doanh nghiệp là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong phát triển môi trường kinh doanh. Tuy nhiên việc các bộ ngành ồ ạt nâng cấp nhiều thông tư thành nghị định, đồng thời hợp thức hóa các quy định “mềm” có lợi cho các nhóm lợi ích, đi ngược lại với luật doanh nghiệp khiến doanh nghiệp hoang mang, rơi vào vòng bế tắc.

Kiến nghị từ các doanh nghiệp

Ông Hồ Khắc Hùng, Giám đốc điều hành Công ty ôtô Tây Bắc cho biết, Thông tư 20 của Bộ Công Thương thời gian qua bị giới kinh doanh ô tô phản ứng rất mạnh. Giờ việc nâng cấp và đưa vào nghị định về bản chất chỉ nhằm bảo vệ cho lợi ích nhóm của những doanh nghiệp FDI và một số doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp xe lớn.

Trong số các quy định được nâng cấp thành nghị định, Thông tư 20 (năm 2011) về nhập khẩu ô tô đã qua sử dụng không được bãi bỏ dù quy định này đã được áp dụng nhiều năm nay và bị giới kinh doanh đánh giá là không còn phù hợp.

Việc bãi bỏ quy định trong Thông tư 20, theo ông Hùng, sẽ tạo cơ chế cho các doanh nghiệp nhỏ được nhập khẩu ô tô, tránh sự độc quyền trên thị trường ô tô hiện nay, khi gần như chỉ có những liên doanh FDI vào Việt Nam có quyền nhập ô tô ngoại. Thực tế cho thấy, trước đây, khi chưa có Thông tư 20, các công ty thương mại nhập đủ loại xe từ nhiều hãng khác nhau trên thế giới với mức giá khá cạnh tranh nhau để khách hàng có thể lựa chọn.

“Việc buộc các nhà nhập khẩu phải có “giấy phép con” từ chính hãng sản xuất khiến nhiều công ty thương mại đã phải đóng cửa và người tiêu dùng là người chịu thiệt do không có nhiều lựa chọn. Như với các dòng xe Hyundai giờ chỉ có Thành Công cung cấp. Khi hãng này lắp ráp mẫu nào thì sẽ không nhập mẫu đó về nữa. Như vậy khách không có lựa chọn. Việc nâng cấp đưa Thông tư 20 vào nghị định chỉ có lợi cho một số nhóm nhà nhập khẩu”, ông Hùng nói.

Hiện có khoảng 5.700 điều kiện kinh doanh được quy định trong các văn bản dưới nghị định. nếu không được nâng cấp lên thành nghị định của Chính phủ thì các thông tư của cấp bộ sẽ hết hiệu lực từ 1/7/2016.

Ý kiến của chuyên gia

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, Chính phủ đã yêu cầu các bộ ngành phải rà soát để bãi bỏ những quy định gây khó cho doanh nghiệp từ 1/7. Tuy nhiên thay vì bãi bỏ, các bộ đang đua nhau chuyển các điều kiện kinh doanh từ thông tư sang nghị định hoặc đưa cả thông tư vào nghị định, như:  Bộ Y tế đã nâng cấp tới 70 thông tư, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nâng cấp 38 thông tư, Bộ Công Thương nâng cấp 23 thông tư. Đây là sự biến tướng ở văn bản cấp cao hơn để tồn tại hợp pháp và về lâu dài khiến doanh nghiệp kiệt quệ hơn. Trong Nghị quyết 19 của Quốc hội cũng có yêu cầu phải sửa quy định kiểm tra hàm lượng formaldehyde (trong lĩnh vực dệt may), nhưng đến nay quy định này không được sửa.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các Bộ, ngành hoàn thành trước ngày 1/7 tới đây là phải rà soát các văn bản quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh được ban hành trước ngày 1/7/2015 không phù hợp để xem xét loại bỏ hoặc sửa đổi, đồng thời đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định thay thế.

Chỉ còn nửa tháng nữa là đến thời hạn phải hoàn thành, do áp lực thời gian, đã có nhiều văn bản được xây dựng nhưng không đảm bảo chất lượng, có nghị định viện dẫn cả thông tư, thậm chí nhiều Nghị định chỉ là nâng cơ học từ Thông tư lên.

Tại phiên họp thường kỳ Chính phủ vừa qua, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết, đến nay 17 bộ, ngành đã tích cực vào cuộc rà soát các điều kiện đầu tư kinh doanh, về cơ bản đã xác định số lượng nghị định cần xây dựng trên cơ sở nâng cấp các thông tư. Một số bộ đã tích hợp nhiều thông tư vào một nghị định, như Bộ NN&PTNT tích hợp 38 thông tư, Bộ GD&ĐT tích hợp 23 thông tư, Bộ Công Thương tích hợp 23 thông tư, Bộ Y tế tích hợp tới 70 thông tư..

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh vừa gửi dự thảo sửa đổi, bổ sung, ban hành một số quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực Công Thương sang Bộ Tư pháp để thẩm định.

PGS.TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, bên cạnh việc rà soát, ban hành các quy định pháp luật, cần đặt vấn đề nghiêm túc là làm thế nào để các doanh nghiệp Việt Nam lớn mạnh.

Ông Ngô Hữu Lợi, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài chính) cho hay, hiện bộ có 2 quyết định của Thủ tướng, 11 thông tư có quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc 9 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Số văn bản này cần đưa lên thành nghị định.

Như vậy, sau khi Luật Đầu tư 2014 có hiệu lực, thay vì điều kiện kinh doanh có ở 2 quyết định và 11 thông tư, Bộ Tài chính sẽ đưa các điều kiện kinh doanh này vào 8 nghị định (ngoài ra còn nghị định liên quan tới Luật sửa đổi các luật về Thuế cũng có hiệu lực từ 1/7 tới, trong đó có các điều kiện kinh doanh).

Thông tư nâng lên thành Luật có ổn hay không

Luật Đầu tư có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2015 quy định 267 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Trong đó chỉ có 16 ngành nghề mới, còn 251 ngành nghề đã được quy định trong các thông tư. Luật cũng quy định từ ngày 1/7 tới đây, các thông tư này hết hiệu lực nên phải nâng cấp lên thành nghị định. Do yêu cầu tiến độ, thực hiện quy trình rút gọn nên chất lượng của các văn bản luật này có nhiều hạn chế.

Ông Nguyễn Thanh Tú, Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp) cho biết, việc xây dựng các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Đầu tư có hiệu lực từ ngày 1/7 tới đang tạo ra hàng loạt “siêu nghị định”.

Điển hình như Bộ Công Thương “gom” 22 thông tư thành 1 nghị định, Bộ Y tế “sắp xếp” 70 thông tư thành 12 nghị định, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn “nâng cấp” 34 thông tư quy định nhiều lĩnh vực thành 1 nghị định.  Cùng với đó là sự chồng chéo giữa các nghị định về đối tượng điều chỉnh, tác động. Cùng một nghề nhưng lại được điều chỉnh bởi nhiều nghị định.

Tinh thần của Luật đầu tư là nâng các tiêu chuẩn, điều kiện kinh doanh ở thông tư lên nghị định nhưng phải đảm bảo thông thoáng, công khai, minh bạch, khách quan, tiết kiệm thời gian cho người dân và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Kim Thoa, Vụ trưởng Vụ pháp luật hình sự - hành chính, Bộ Tư pháp, do sức ép về thời gian nên rất nhiều bộ, ngành đã nâng điều kiện kinh doanh theo cơ học mà không theo tinh thần của luật.

Cũng do yêu cầu về tiến độ, hầu hết các dự thảo văn bản không thể tổ chức lấy ý kiến đối tượng chịu tác động, không đánh giá tổng kết thực tiễn. Thời gian thẩm định cũng bị rút ngắn 1/3 so với quy định nên khó tránh khỏi hạn chế trong việc bảo đảm chất lượng, tính khả thi cũng như tính hợp lý, hiệu quả của các quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh.

Điều này sẽ tạo gánh nặng chi phí tuân thủ, thời gian thực hiện đối với nhà đầu tư, giảm thiểu hình thức xin cấp phép, xác nhận hoặc chấp thuận đầu tư, đơn giản hóa các điều kiện đầu tư kinh doanh theo đúng tinh thần Nghị quyết 59 của Chính phủ. Chẳng hạn như Nghị định về điều kiện đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực hải quan viện dẫn cả văn bản đã hết hiệu lực thi hành; Nghị định sửa đổi, bổ sung và ban hành một số quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực công thương lại viện dẫn cả thông tư của Bộ trưởng Bộ Công an…

“Các điều kiện quy định trong Thông tư khi nâng lên thành Luật liệu có ổn hay không? Khi những điều kiện quy định trong Thông tư đi vào cuộc sống mới chỉ đạt khoảng 1/4, còn 3/4 các bộ ngành không đáp ứng được. Những bất cập này nếu tiếp tục đưa vào Dự thảo nghị định để Chính phủ thông qua sẽ rất có vấn đề”, Bà Thoa cho biết.

Đến thời điểm 23/6 đang còn tới 86 Nghị định cần phải ban hành trước ngày 1/7, trong đó có 49 nghị định quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư. Tuy nhiên, nhiều nghị định vẫn chưa được ban hành.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định: Sự chậm trễ này trách nhiệm lớn nhất thuộc về cơ quan chủ trì soạn thảo vì có những Luật đã có hiệu lực cả năm nay nhưng một số cơ quan vẫn chưa tranh thủ thời gian để soạn thảo, ban hành các văn bản hướng dẫn. Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ và các bộ, ngành đang tích cực tiến hành nhiều biện pháp để đẩy nhanh tiến độ soạn thảo, trên tinh thần không vì tiến độ mà bỏ qua chất lượng của các văn bản này.

Liên quan đến các thông tư quy định về điều kiện kinh doanh được nâng lên thành nghị định, Bộ trưởng Lê Thành Long đề nghị, không thể nâng cơ học từ thông tư lên nghị định, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, khả thi, thuận tiện khi áp dụng.

“Trong dự thảo văn bản và trong tờ trình đề nghị phải nêu rõ bỏ điều kiện nào, điều kiện nào sẽ nâng cấp từ thông tư lên, điều kiện nào cần được thêm vào cũng như thay thế. Ngoài việc đảm bảo tính pháp chế, điều kiện kinh doanh cũng cần đảm bảo tính thực tế, khả thi. Những điều kiện nào chưa rõ, chưa hiểu nhất định không đưa vào quy định” Bộ trưởng Lê Thành Long chỉ rõ.

Thực tế, chỉ còn nửa tháng nữa là các Bộ, ngành phải ban hành các văn bản quy định về điều kiện đầu tư, kinh doanh theo Luật đầu tư. Thời điểm này, giải quyết những vướng mắc, bất cập phát sinh trong quá trình soạn thảo là không đơn giản, nhất là khi nhiều dự thảo văn bản đã thẩm định xong hoặc đã trình Chính phủ. Tuy nhiên, không phải vì khó khăn mà không làm. Các bộ, ngành cần tích cực rà soát lại những vấn đề còn vướng mắc để kịp thời điều chỉnh trước khi ban hành

Theo lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, điều khó khăn nhất trong việc rà soát các điều kiện kinh doanh chính là việc cắt bỏ các quyền lợi của chính ngành mình quản lý. “Hiện chúng tôi đã xác định rõ với cán bộ công chức là những ngành nghề kinh doanh tới đây còn quy định thì vẫn phải giảm căn bản thủ tục hành chính. Bên cạnh đó, việc hậu kiểm cũng sẽ được tiến hành mạnh mẽ, chặt chẽ hơn để bảo đảm chất lượng các sản phẩm thuộc ngành nông nghiệp quản lý”, ông Tuấn cho biết

 Bộ Công Thương đã rà soát hệ thống văn bản liên quan tới quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực quản lý. Lãnh đạo Bộ Công Thương cho biết “Trên cơ sở rà soát, Bộ Công Thương đã xây dựng Dự thảo Nghị định để sửa đổi 9 Nghị định với nội dung chính là nâng cấp các quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh tại 20 Thông tư (còn 1 Quyết định đề xuất hết hiệu lực, 1 Thông tư sẽ tự hết hiệu lực sau khi ban hành Nghị định thay thế vào tháng 7 tới). Các lĩnh vực được điều chỉnh trong dự thảo Nghị định này gồm các ngành nghề kinh doanh vật liệu nổ công nghiệp, hóa chất, phân bón thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ Công Thương, khí dầu mỏ hóa lỏng, khoáng sản, tạm nhập tái xuất một số mặt hàng”.

Suckhoecuocsong.com.v