Cảnh báo ngộ độc chì: Chì vào cơ thể bằng cách nào, gây ngộ độc ra sao, nguy hiểm với trẻ nhỏ đến mức nào

Triệu chứng lâm sàng ban đầu của ngộ độc chì thường nhẹ nhưng có thể gây ra bệnh não cấp tính hoặc tổn thương cơ quan không hồi phục, thường dẫn đến thiếu hụt nhận thức ở trẻ em. Chẩn đoán là đo lượng chì trong máu.

• Tiếp xúc với chì có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ thống cơ thể và đặc biệt có hại cho trẻ nhỏ và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.

• Chì trong cơ thể được phân phối đến não, gan, thận và xương. Nó được lưu trữ trong răng và xương, nơi nó có thể tích tụ theo thời gian

• Chì trong xương được giải phóng vào máu khi mang thai và trở thành nguồn phơi nhiễm cho thai nhi đang phát triển.

• Không có mức độ tiếp xúc với chì nào được biết là không có tác hại.

• Tiếp xúc với chì có thể phòng ngừa được.

Chì vào cơ thể bằng nhiều cách và gây tác hại cho mọi lứa tuổi. Ngộ độc chì đặc biệt nguy hiểm đối với sự phát triển của trẻ nhỏ. Ngay cả nồng độ chì trong máu thấp cũng đã được chứng minh là có ảnh hưởng tiêu cực đến trí thông minh, khả năng chú ý và thành tích học tập của trẻ. Mặc dù ảnh hưởng của ngộ độc chì có thể là vĩnh viễn nhưng nếu được phát hiện sớm, có để ngăn ngừa tiếp xúc thêm và giảm thiểu thiệt hại cho sức khỏe của con.

1. Ngộ độc chì là gì?

Ngộ độc chì là một dạng nhiễm độc kim loại, do người bệnh bị phơi nhiễm với chì qua các nguồn trong lao động và môi trường.

Hầu hết lượng chì tiêu thụ trên toàn cầu là để sản xuất ắc quy axit chì cho xe cơ giới. Tuy nhiên, chì cũng được sử dụng trong nhiều sản phẩm khác, ví dụ như bột màu, sơn, chất hàn, kính màu, đồ thủy tinh pha lê chì, đạn dược, men gốm, đồ trang sức, đồ chơi, một số mỹ phẩm truyền thống như kohl và sindoor, và một số loại thuốc truyền thống được sử dụng. ở các nước như Ấn Độ, Mexico và Việt Nam.

Nước uống được cung cấp qua ống chì hoặc ống nối bằng vật liệu hàn chì có thể chứa chì. Phần lớn chì trong thương mại toàn cầu hiện nay có được từ việc tái chế.

Ở giai đoạn bệnh mới phát, bệnh nhân sẽ có một số triệu chứng như nhức đầu, bứt rứt, giảm sự tập trung, khó ngủ kéo dài, buồn nôn xảy ra vào ban đêm hoặc sáng sớm.

Một số triệu chứng khác cũng có thể xảy ra như tiêu chảy, táo bón, đau cơ, giảm ham muốn. Ở giai đoạn nhiễm độc, các triệu chứng sẽ trở nên cấp tính và nặng hơn.

Nhiễm độc chì có 2 loại nhiễm độc chì hữu cơ và nhiễm độc chì vô cơ. Nhiễm độc chì hữu cơ thường do tiếp xúc với xăng dầu pha chì. Nhiễm độc chì vô cơ khá phổ biến, thường gặp trong sản xuất cũng như trong đời sống hằng ngày qua ăn uống, tiếp xúc

Trẻ nhỏ đặc biệt dễ bị tổn thương trước tác động độc hại của chì và có thể phải chịu những tác động xấu sâu sắc và lâu dài đến sức khỏe, đặc biệt là đối với sự phát triển của não và hệ thần kinh. Chì còn gây tác hại lâu dài ở người lớn, bao gồm tăng nguy cơ cao huyết áp, các vấn đề về tim mạch và tổn thương thận. Phụ nữ mang thai tiếp xúc với lượng chì cao có thể gây sẩy thai, thai chết lưu, sinh non và nhẹ cân.

2. Chì vào cơ thể bằng cách nào

2.1. Qua đường hô hấp

• Hít phải các hạt chì sinh ra khi đốt các vật liệu có chứa chì, ví dụ trong quá trình nấu chảy, tái chế, tẩy sơn có chì, dây cáp nhựa có chứa chì và sử dụng nhiên liệu hàng không có chì;

• Nuốt phải bụi, nước nhiễm chì (từ ống dẫn chì) và thực phẩm (từ hộp đựng tráng men hoặc hàn chì) và từ hành vi đưa tay lên miệng.

Trẻ em dễ nhiễm độc hơn do diện tích tiếp xúc ở đường hô hấp và thể tích khí hít thở cho mỗi đơn vị cân nặng của trẻ lớn hơn. Ngoài ra tốc độ lắng đọng chì ở phổi của trẻ em cũng cao hơn gấp 2,7 lần so với người lớn.

2.2. Qua đường tiêu hoá

Nhiễm chì quan ăn uống, do bàn tay chưa được vệ sinh đưa lên miệng.

Trẻ em ngậm, mút các đồ vật có chì. Trẻ em hấp thụ chì trong thức ăn lên tới 40-50% nhưng người lớn chỉ hấp thu 10-15%.

Mỗi ngày có hàng triệu phụ nữ sử dụng son môi có thể chứa chì, có thể gây hại cho sức khỏe. Son môi nhiễm chì là một chất độc gây ảnh hưởng trực tiếp cho thần kinh ngay cả ở liều lượng nhỏ. Khi sử dụng son môi chì sẽ dễ dàng đi vào cơ thể khi nuốt hay tự hấp thu qua da môi. Kim loại chì có mặt trong son môi ở những thỏi son môi không rõ nguồn gốc nhiều hơn mức mọi người thường nghĩ vì làm tăng độ bám dính cho son lên da và càng nhiều chì thì son càng bám dính lâu.

Theo nghiên cứu của Đại học California, phụ nữ sử dụng thỏi son từ 2 đến 14 lần/ ngày thì họ đang ăn và hấp thụ nhiều hơn 87 mg son/ngày thông qua đôi môi và sử dụng trong toàn bộ cuộc đời. Điều này đồng nghĩa rằng, họ tiếp xúc liên tục với chì và nhiều kim loại nặng độc hại có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của chính họ trong suốt cuộc đời, nhất là với son môi và son nhũ.

Chì nhanh chóng đi vào máu và có thể gây hại cho sức khỏe. Khi nuốt phải chì, nồng độ chì trong máu sẽ tăng lên. Khi ngừng tiếp xúc với chì, lượng chì trong máu sẽ giảm dần. Cơ thể thải ra một phần chì qua nước tiểu, mồ hôi và phân. Chì cũng được lưu trữ trong xương. Có thể phải mất hàng chục năm lượng chì tích trữ trong xương mới giảm đi.

Nếu người bệnh có chế độ ăn thiếu dinh dưỡng thì hấp thụ chì qua đường tiêu hoá sẽ tăng lên.

2.3. Qua da

Ô xít chì được dùng trong các thuốc nam lưu hành bất hợp pháp có thể bị hấp thụ dễ dàng qua da.

Tỷ lệ diện tích da cho mỗi đơn vị cân nặng của trẻ em cũng lớn hơn người lớn nên khả năng hấp thu chất độc cũng nhiều hơn.

2.4. Qua nhau thai, sữa mẹ

Chì có thể bị truyền từ mẹ sang con qua nhau thai, có thể gây độc cho thai nhi. Nồng độ chì trong máu của con bằng khoảng 80% nồng độ chì trong máu của mẹ.

Ngoài ra chì có thể gây độc cho con qua sữa mẹ nhưng thông tin về con đường này chưa đầy đủ.

3. Chì gây ngộ độc như thế nào?

3.1. Đối với hệ thần kinh

Chì gây tổn thương tế bào, làm chết tế bào thần kinh, kích thích thần kinh trung ương.

Chì gây huỷ hoại và thoái hoá dây thần kinh.

Đặc biệt đối với trẻ em

Việc tiếp xúc với chì có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ và gây ra những tác dụng phụ đã được ghi nhận rõ ràng như:

• Tổn thương não và hệ thần kinh

•Tăng trưởng và phát triển chậm lại

•Vấn đề học tập và hành vi

• Vấn đề về thính giác và lời nói

Nó có thể gây ra:

• IQ thấp hơn

• Giảm khả năng chú ý

• Học kém ở trường

3.2. Đối với máu

Chì ức chế tổng hợp hồng cầu, rút ngắn tuổi thọ của hồng cầu, vì vậy gây ra thiếu máu.

3.3. Đối với thận

Chì làm tổn thương thận

Làm giảm thải trừ axit uric qua nước tiểu, gây tăng axit uric và bệnh gout.

3.4. Đối với tim mạch

Chì gây tăng huyết áp do làm tăng co bóp thành mạch.

3.5. Đối với khả năng sinh sản

Chì làm giảm khả năng sinh sản ở cả nam và nữ giới.

Giảm chức năng nội tiết của tinh hoàn.

Giảm số lượng tinh trùng, thay đổi hình thái và tính di chuyển của tinh trùng.

Chì gây độc với trứng.

3.6. Đối với bào thai

Mẹ bị nhiễm độc chì khiến thai nhi có nguy cơ chậm phát triển.

Chì còn gây tăng tỷ lệ đẻ non, sẩy thai, chậm phát triển, tăng tỉ lệ dị dạng: u máu, u lympho, hở hàm ếch...

Ngộ độc chì gây suy giảm sớm về tình trạng thần kinh tâm thần sau sinh.

Hở hàm ếch

Mẹ bị nhiễm độc chì tăng nguy cơ sinh con dị dạng

3.7. Đối với nội tiết

Suy giảm chức năng tuyến giáp, chức năng nội tiết tuyến yên - thượng thận

Ở trẻ em: có hiện tượng giảm tiết hormone

3.8. Đối với xương

Làm giảm hình thành xương mới và mất cân bằng các tế bào xương.

Giảm tăng trưởng xương dẫn đến giảm chiều cao ở trẻ bị ngộ độc chì.

3.9. Đối với tiêu hoá

Gây đau bụng do ruột bị co thắt.

Ngộ độc chì gây ra nhiều tác hại về lâu dài cho sức khỏe.

WHO xác định chì là một trong mười hoá chất cần quan tâm để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Ở các nước phát triển, ngộ độc chì ở trẻ em được đặc biệt quan tâm do trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương (trẻ em hấp thụ nhiều hơn 4-5 lần lượng chì so với người lớn từ cùng một nguồn phát thải).

Việc tiếp xúc với chì có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe của trẻ em. Ở mức độ tiếp xúc cao, não và hệ thần kinh trung ương có thể bị tổn thương nặng gây hôn mê, co giật và thậm chí tử vong.

Trẻ em sống sót sau khi nhiễm độc chì nghiêm trọng có thể bị khuyết tật trí tuệ vĩnh viễn và rối loạn hành vi.

Ở mức độ phơi nhiễm thấp hơn và không gây ra triệu chứng rõ ràng, chì hiện được biết là gây ra nhiều tổn thương trên nhiều hệ thống cơ thể.

Đặc biệt, chì có thể ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của trẻ, dẫn đến giảm chỉ số thông minh (IQ), thay đổi hành vi như giảm khả năng tập trung, tăng hành vi chống đối xã hội và giảm trình độ học vấn. Phơi nhiễm chì còn gây thiếu máu, tăng huyết áp, suy thận, nhiễm độc miễn dịch và gây độc cho cơ quan sinh sản. Những ảnh hưởng về thần kinh và hành vi của chì được cho là không thể đảo ngược.

Không có nồng độ chì trong máu an toàn được biết đến; ngay cả nồng độ chì trong máu thấp tới 3,5 µg/dL cũng có thể liên quan đến việc giảm trí thông minh ở trẻ em, các khó khăn về hành vi và các vấn đề về học tập (1).

Theo báo cáo cập nhật năm 2021 của Tổ chức Y tế Thế giới về ‘tác động của hóa chất đối với sức khỏe cộng đồng: những điều đã biết và chưa biết’ ước tính rằng gần một nửa trong số 2 triệu người thiệt mạng do phơi nhiễm hóa chất đã biết vào năm 2019 là do phơi nhiễm chì. WHO đã xác định chì là một trong 10 hóa chất gây quan ngại lớn về sức khỏe cộng đồng cần được các Quốc gia Thành viên hành động để bảo vệ sức khỏe của người lao động, trẻ em và phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

BÀI CÙNG CHỦ ĐỀ:

Ngộ độc chì: triệu chứng, xét nghiệm, chẩn đoán, điều trị

Nhiễm độc chì do thuốc cam, dân vẫn thờ ơ

Chó bị ngộ độc chì: triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

Suckhoecuocsong.vn