Kinh nghiệm nuôi dê sinh sản, kỹ thuật phối giống cho dê

Kinh nghiệm nuôi dê sinh sản, kỹ thuật phối giống cho dê

Một số hộ gia đình nuôi dê để bán thương phẩm nhưng một số gia đình nuôi dê sinh sản để chủ động nguồn con giống và bán giống. Để nuôi và chăm sóc dê sinh sản khỏe mạnh khi nuôi cần chú ý những điều sau đây.

Tiêu chuẩn chọn dê bố mẹ sinh sản

Để đàn dê con khỏe mạnh, phát triển tốt, ít nhiễm bệnh tật việc lựa chọn dê bố mẹ để phối giống hết sức quan trọng và cần thiết trước khi nuôi dê sinh sản. Khi chọn lưa dê bố mẹ sinh sản cần quan tâm đến các yếu tố sau đây:

Lựa chọn dê đực:

+ Chọn giống đực có nguồn gốc và lý lịch rõ ràng, đời bố mẹ, ông bà đều cho năng suất cao, sinh sản tốt.

+ Nên chọn giống đực phàm ăn, ăn khỏe, ăn nhiều

+ Nên chọn những con dê đực khỏe mạnh, đầu ngắn, tai rộng, cổ to, tứ chi khỏe mạnh.

+ Không chọn những con dê đực có đặc điểm như đầu dài, trụi lông tai, sườn thẳng, bụng nhỏ, vòng kiềng, yếu ớt, móng chân không gọn

+ Những con dê đực đạt tiêu chuẩn hai tinh hoàn nhìn to, phát triển đều đặn, không bị dị tật

+ Chỉ lựa chọn những con dê đực mà sau 6 tháng đạt trên 15kg

Lựa chọn dê cái:

+ Chọn những con dê cái có đặc điểm đầu rộng, hơi dài, trán dô, ngực nở sâu và dài, lưng phẳng, bụng to vừa phải da mềm, lông mịn.

+ Nên chọn những con dê cái có lý lịch rõ ràng, đời bố mẹ có khả năng sinh sản tốt, năng suất cao, con đều khỏe mạnh, không bị tật, thấp còi.

+ Thân hình dê cái phải cân đối, tứ chi phát triển, thẳng, dáng đứng nghiêm và cứng cáp, móng chân gọn.

+ Bộ phận sinh dục của dê cái cân đối, nở nang

+ Cần chọn dê cái có tỷ lệ thụ thai hàng năm phải đạt trên 80% trở lên, khoảng cách lứa đẻ đều đặn.

+ Lựa chọn những con dê cái linh hoạt, ưu tú, khỏe mạnh, khả năng thích ứng tốt với môi trường sống xung quanh

+ Những con dê cái có bầu vú nở rộng, gọn gàng với phần bụng, nhìn thấy nhiều tĩnh mạch nổi rõ. Lông ở phần bầu vú mịn, sờ tay vào sẽ thấy mềm. Hai núm vú dài, đưa về phía trước thì nên lựa chọn làm giống

Cách chọn dê con:

Nếu lựa chọn dê con để sinh sản, khi lựa chọn chọn con có khối lượng sơ sinh từ 1,8 – 2kg/con đối với con cái và 2,3kg/con đối với con đực.

+ Nên chọn dê cái trong lứa đẻ sinh đôi trở lên, chọn ở trong lứa đẻ thứ 2 – 8 của dê mẹ.

+ Dê bố mẹ có độ tuổi từ 2 – 5 năm

+ Dê con chọn làm giống nên được nuôi tách riêng biệt giữa giống cái và đực.

+ Thời điểm cai sữa để nuôi hậu bị cần đạt khối lượng từ 6,5 – 7,5kg/con.

+ Dê đực có thể nhốt chung để kích thích sự hung hăng, tranh giành thức ăn và cùng lớn.

Kỹ thuật phối giống cho dê

Theo các chuyên gia cho biết thời gian động dục lần đầu và chu kỳ động dục của các giống dê là không giống nhau. Tuổi động dục của dê lần đầu tiên của dê sinh sản trung bình từ trên 180 – 255 ngày. Chu kỳ động dục kéo dài từ 19 – 22 ngày, thời gian biểu hiện động dục từ 1 – 3 ngày. Cần bỏ qua 2 lần động dục đầu tiên của dê cái sau đó mới phối giống. Đối với dê cái đang sinh sản, thường sau khi đẻ 1,5 – 2 tháng dê đã phục hồi sức khỏe mới cho phối giống lại.

Khi dê bước vào tuổi động dục những con dê cái có biểu hiện như: bộ phận sinh dục sưng đỏ và nóng lên, có dịch nhờn chảy ra. Khi nhốt trong chuồng thấy đuôi của dê cái luôn ve vẩy và có biểu hiện nhảy chồm lên lưng của con khác hoặc để con khác nhảy lên. Dê cái có hiểu hiện giảm ăn, kêu la, đi lại lộn xộn trong chuồng. Nếu giai đoạn này đang tiết sữa thì sẽ giảm tiết sữa đột ngột. 

Khi phối giống cho dê tuyệt đối không được cho dê đực phối giống đồng huyết hoặc cận huyết với dê cái sẽ ảnh hưởng đến chất lượng đàn dê con. Khi nuôi dê sinh sản cần phải có sổ theo dõi phối giống để ghi chép ngày phối, kết quả phối giống và dự định ngày dê đẻ để đỡ đẻ cho dê.

Khi phát hiện dê động dục thì sau 18 – 36 giờ sau là có thể động dục. Ví dụ như, hôm nay phát hiện dê cái có biểu hiện động dục thì hôm sau có thể cho phối giống. Người nuôi nên tiến hành phối giống vào buổi sáng, lặp lại 1 lần nữa vào chiều. Người nuôi có thể phối giống tự nhiên hoặc sử dụng hormon hướng sinh dục hoặc tác động bằng cường độ ánh sáng để dê có hoạt động sinh dục đều đặn, chất lượng tốt nhất.

Xây dựng chuồng nuôi dê sinh sản

Chuồng nuôi dê sinh sản cần được xây dựng ở những nơi cao ráo, thoáng mát, đảm bảo ấm áp vào mùa đông và thoáng mát vào mùa hè.Nuôi dê sinh sản thường áp dụng phương pháp nuôi nhốt để thuận tiện cho việc quản lý, chăm sóc, hỗ sinh lý khi dê cái đẻ con . Chuồng nuôi nhốt dê sinh sản cần đảm bảo thông thoáng, cao từ 0,8 – 1m không thấp quá cũng như không cao quá.

Có thể xây chuồng nuôi dê bằng tre, gỗ, sàn chuồng làm bằng gỗ xếp kín, có thể lọt được phân nhưng không lọt chân dê.Diện tích chuồng nuôi dê sinh sản phải bảo đảm: dê trên 6 tháng tuổi: 0,7 – 1 m2/con; Dê dưới 6 tháng tuổi: 0,3 – 0,5 m2/con. Bên trong chuồng nuôi dê sinh sản thiết kế máng ăn, máng đựng nước uống, nơi vắt sữa cho dê cái và dê con. Xây dựng sân chơi cho dê

Sân chơi giúp chúng nô đùa, đi lại, vận động, kích thích chúng ăn nhiều, khỏe mạnh. Khi xây dựng sân chơi cho dê nên sử dụng nền bằng đất, có hàng rào sắt quây xung quanh, nền sân chơi tráng để đọng nước ẩm thấp, xung quanh sân chơi nên trồng nhiều cây xanh để dê tránh nắng hoặc có thể lợp mái tôn hoặc lợ mái tránh mưa, nắng gắt. Diện tích sân chơi của dê có diện tích gấp 3 lần diện tích chuồng nuôi là thích hợp nhất

Hướng dẫn cách lựa chọn thức ăn cho dê sinh sản

Để dê con khỏe mạnh, trong thời kỳ dê cái mang thai người nuôi cần cung cấp cho dê nguồn thức ăn giàu dinh dưỡng và thức ăn phải đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, không sử dụng thức ăn bị ẩm mốc, thức ăn đã bị hỏng, cỏ nên được lấy ở những khu vực sạch sẽ, khu vực không bị phun thuốc trừ sâu, các loại lá cây, rau củ cần được làm sạch bùn đất, cát trước khi cho dê cái ăn.

Các loại rau củ:

Các loại rau muống, rau lang, rau bèo, rau lấp.. là nguồn thức ăn thô xanh giàu đạm có lợi cho sự phát triển của dê. Ngoài ra, một số loại rau củ như cà rốt, bí đỏ, sắn, khoai lang, củ cải, bầu bí…cũng là một trong những loại thức ăn mà dê yêu thích. Tuy nhiên, đối với củ sắn cần phải xử lý trước, loại bỏ lớp vỏ ngoài của củ sắn, ngâm củ sắn với nước để loại bớt nhựa bên trong củ sắn, khi cho dê ăn và không nên cho ăn quá nhiều củ sắn:

Thức ăn thô xanh:

Thức ăn thô xanh của dê bao gồm các loại cỏ mọc tự nhiên, cỏ voi, cây chè khổng lồ, cây keo dậu, lá sắn, lá mít, dây khoai lang, thân ngô, thân cây đậu lạc, lá má, cây so đũa, cây cỏ hòa thảo, rau muống, rau bèo, rau lấp,….

Thức ăn thô khô:

Thức ăn thô khô của dê cái chủ yếu là các các loại cỏ tươi xanh đem phơi khô hay rơm rạ lúa khô. Những loại thức ăn này là một trong những nguồn thức ăn khoái khẩu của dê. Bên cạnh đó, thức ăn thô khô cũng là nguồn thức ăn dự trữ quan trọng cho dê khi thời tiết thay đổi bất thường, thời tiết mùa đông cỏ tươi khan hiếm,…Bên cạnh đó, một số thức ăn được phơi khô như lá kẹp dâu, cỏ khô… còn góp phần giảm thiểu ký sinh trùng lây nhiễm, phòng ngừa rối loạn tiêu hóa cho dê cái trong thời kỳ mang thai.

Thức ăn hỗn hợp:

Nguồn thức ăn hỗn hợp của dê nhốt chuồng được sản xuất từ sự kết hợp của nhiều loại thức ăn tinh, thô, nguyên liệu bổ sung để cung cấp năng lượng, giúp gia súc dễ tiêu hóa. Bà con có thể tận dụng nguyên liệu sẵn trong tự nhiên để tiết kiệm tối đa chi phí nuôi dê sinh sản. Thức ăn hỗn hợp gồm: cám gạo, cám ngô, cám mì, bã đậu phụ, đậu xanh, bã bia rượu,… Thức ăn hỗn hợp đã nghiền nhỏ đem trộn với tỉ lệ thích hợp, bổ sung thêm vitamin và rỉ mật đường, chế phẩm vi sinh để ép thành cám viên làm thức ăn bổ sung hàng ngày cho dê cái đang mang thai.

Thức ăn ủ chua:

Thức ăn ủ chua được biết đến là nguồn thức ăn giữ lại được nhiều chất dinh dưỡng hơn so với thức ăn phơi khô. Loại thức ăn này còn chứa nhiều dinh dưỡng, các loại vi khuẩn có lợi cho hệ tiêu hóa của đường ruột, đàn dê sẽ hấp thụ tốt và nhanh lớn.

Rỉ mật đường, chế phẩm vi sinh:

Để dê cái phát triển khỏe mạnh người nuôi có thể phối trộn các loại nguyên liệu trên theo tỉ lệ thích hợp sau đó cho vào máy ép cám viên để ép thành viên cám làm thức ăn cho dê nuôi sinh sản.

Thức ăn bổ sung dinh dưỡng:

Thức ăn bổ sung dinh dưỡng như bột cá, bột xương, bột sò, bột cacbonat canxi (bổ sung chất khoáng), đạm urê (bổ sung hàm lượng đạm), bột xương, bột sò, đạm urê, rỉ mật đường, chế phẩm sinh học, vitamin, premix khoáng…được sử dụng để bổ sung dinh dưỡng còn thiếu cho dê.

Trong quá trình chăm sóc, lựa chọn thức ăn cho dê, những loại thức ăn xanh, thức ăn thô khô nên được cắt nhỏ để dê có thể ăn hết phần lá lẫn phần cuống cứng tránh lãng phí thức ăn. Đối với những hộ gia đình nuôi đàn dê nhiều, số lượng dê lớn nên sử dụng dùng máy băm cỏ đa năng 3A để băm thành từng đoạn nhỏ vừa tiết kiệm thời gian, công sức. Cỏ tươi sau khi băm nhỏ cũng có thể đem ủ chua làm nguồn thức ăn dự trữ để chủ động chăn nuôi, không phụ thuộc vào thời tiết.

Nước uống cho dê sinh sản

Nước uống cho dê sinh sản phải là nước sạch, không có mùi lạ, lẫn hóa chất. Nước uống tốt nhất nên lấy nước giếng khoan, nước máy không lấy nước gần khu vực nhà máy, khu công nghiệp.

Đối với dê dưới 2 tháng tuổi nên cung cấp cho chúng 0,5 lít nước sạch/ ngày, dê trên  2 tháng tuổi nên cung cấp cho chúng 5 lít nước sạch/ ngày

Hướng dẫn chăm sóc dê cái trong quá trình mang thai

Chu kỳ mang thai của dê cái trung bình từ 150 ngày là sinh, tùy vào từng giống, thườn từ 147 – 157 ngày. Sau phi phối giống, theo dõi đến chu kỳ động dục tiếp theo (21 ngày) nếu không thấy dê cái có biểu hiện động dục thì có thể chúng đã mang thai. Sau khi phối giống thành công, dê cái sẽ tăng cân, lông mềm mượt hơn, trọng lượng dê cái có thể tăng khoảng 5kg trong suốt giai đoạn mang thai. Với dê cái cho năng suất sữa cao, nên giảm lượng thức ăn tinh để tránh dê cái bị sốt sữa.

Trong quá trình chăm sóc nên bổ sung thức ăn giàu sinh dưỡng, hợp vệ sinh, thường xuyên dọn dẹp chuồng nuôi tránh để hạn chế mầm bệnh, đặc biệt là bệnh nhiễm độc huyết từ thai và bại liệt sau khi sinh. Hàng ngày nên cho dê cái vận động và tắm nắng 1 – 2 tiếng/ngày, hạn chế để những yếu tố khiến dê cái giật mình, sợ hãi, ảnh hưởng tới quá trình mang thai của dê cái. Tuyệt đối không nhốt chung dê cái đang mang thai với dê đực, giai đoạn từ 7 – 10 ngày cuối sắp đẻ.

Nếu dê cái chửa lần đầu, hàng ngày nên xoa bóp nhẹ nhàng bầu vú để kích thích bầu vú tiết sữa và tập cho chúng quen với việc vắt sữa sau này. Khoảng 50 ngày trước khi dê cái đẻ nên cạn sữa cho dê để kích thích bào thai phát triển, tránh việc sữa bị giảm vào lần đẻ tiếp theo.

Khi dê cái sắp đến ngày đẻ, nên bố trí người trực dê đẻ, bên cạnh đó nếu dê để đúng mùa lạnh cần có củi hoặc đốt rơm để sởi ấm cho dê, lót ổ nằm bằng rơm đã khử trùng. Nếu dê đẻ vào những nằng nóng nực nên để chuồng nuôi thoáng đãng, trang bị thêm quạt mát cho dê cái, nền chuồng đẻ nên lót ổ nằm bằng rơm đã khử trùng

Khi dê sắp đẻ chúng có biểu hiện như đi vệ sinh liên tục, khó chịu, kêu nhỏ, bầu vú và âm hộ sưng đỏ, bầu vú căng tròn,bụng xa dần, chân trước cào cào xuống nền, tỏ ra sợ hãi, sụt mông do mềm hóa các dây chằng xương chậu, âm hộ thấy có dịch chảy thành dòng, nếu thấy xuất hiện bọc nước ối là dê chuẩn bị đẻ, lúc này dê mẹ bồn chồn, khó chịu, nằm xuống đứng lên liên tục.

Người trực đẻ bên ngoài cần phải quan sát kỹ, không làm ồn ào, gây tiếng động lớn làm ảnh hưởng tới quá trình sinh sản của dê. Khi nước ối bị vỡ là dê đẻ, tính từ thời điểm vỡ ối thì sau 30 phút, dê con được sinh.

Trường hợp thai thuận:

Sau khi đẻ, tử cung tiếp tục co bóp đẩy nhau thai ra ngoài, thông thường mất khoảng 4 – 6 giờ, tối đa 12 giờ.

Trường hợp khó đẻ, ngôi thai ngược, mắc kẹt:

Lúc này dê mẹ sẽ kêu la, người trực cần can thiệp hỗ trợ dê mẹ đẻ để tránh hậu quả đáng tiếc khiến chết dê con lẫn dê mẹ. Người trực dê đẻ tiến hành đeo găng tay, sát trùng đưa tay vào đường sinh dục của dê để kiểm tra vị trí ngôi thai sau đó chỉnh lại thành ngôi thuận cho dê mẹ. Nếu trong quá trình rặn đẻ dê mẹ mất sức, dùng tay kéo nhẹ ra ngoài theo nhịp dặn của dê mẹ.

Một số trường hợp dê mẹ để khó do khung xương chậu nhỏ, dê con quá to, ngôi thai ngược, đầu dê con chúi xuống hoặc ngược sang một bên…cần người trực đẻ có kinh nghiệm để can thiệp, giúp đỡ dê mẹ. Một số trường hợp đẻ khó, dê mẹ sẽ chết.

Sau khi đẻ dê con thành công, dê mẹ sẽ tự liếm những chất nhờn, bụi bẩn, chất dịch bám trên cơ thể dê con, nhưng người nuôi cần dùng vải mềm, khăn sạch để lau miệng, mũi, tai, thân, 4 chân dê con. Vuốt sạch phần máu còn sót lại ở cuống rốn sau đó dùng chỉ buộc chặt lại, cách rốn 3 – 4cm.

Dùng dao hoặc kéo đã khử trùng bằng cồn Iod 5% hoặc oxy già để cắt rốn cho dê con. Bọc lớp móng non ở dưới bàn chân để không làm tổn thương móng của dê con

Tiến hành pha nước ấm với 0,5% muối loãng hoặc 5 – 10% đường cho dê mẹ uống lấy lại sức sau khi sinh. Rửa sạch âm hộ và bầu vú của dê mẹ bằng cồn Iod 5%, vệ sinh sạch sẽ nơi đẻ, loại bỏ nhau thai, chất bẩn xung quanh khu vực sinh của dê. Nếu thấy nầm vú của dê mẹ bị cương sưng thì chườm nước nóng và vắt bớt sữa.

Trong quá trình chăm sóc dê cái sau khi sinh, người nuôi không nên cho dê mẹ ăn quá nhiều thức ăn tinh và củ quả để tránh chướng bụng. Bổ sung thức ăn thô xanh như cỏ mọc tự nhiên, cỏ voi, cây chè khổng lồ, cây keo dậu, lá sắn, lá mít, dây khoai lang, thân ngô, thân cây đậu lạc, lá má, cây so đũa, cây cỏ hòa thảo, rau muống, rau bèo, cà rốt, bí đỏ, sắn, khoai lang, củ cải, bầu bí, bột xương, bột sò, bột cacbonat canxi (bổ sung chất khoáng), đạm urê (bổ sung hàm lượng đạm), bột xương, bột sò, đạm urê, rỉ mật đường, chế phẩm sinh học, vitamin, premix khoáng…

Vắt sữa dê

Chu kỳ vắt sữa tính từ thời điểm dê đẻ đến khi dê cạn sữa, năng suất sữa của dê mẹ phụ thuộc vào từng giống, trung bình từ 300 – 3000ml/ngày.

Tại thời điểm này cần cung cấp đủ nước (3 – 5 lít/ngày/con), bổ sung thức ăn thô xanh non, ngon như lá mít, keo dậu, cám viên, premix khoáng…cho dê mẹ.

+ Từ 10 ngày khi đẻ, bà con đã bắt đầu có thể vắt sữa. Nếu dê đẻ 2 – 3 con thì không vắt sữa.

+ Từ 10 ngày đầu đến 2 tháng, vắt 2 lần/ngày. Sau 2 tháng, vắt 1 lần/ngày.

Thời gian đầu mới vắt sữa cần đảm bảo dê mẹ vẫn có sữa cho con bú, không để dê con bị đói do thiếu sữa.

Trước 45 ngày khi dê cái đẻ lứa tiếp theo, bắt buộc phải làm cạn sữa để dê mẹ tập trung nuôi thai, để mô tuyến sữa và cơ thể dê mẹ phục hồi, giúp dê sản xuất sữa cho lứa tiếp theo.

Làm cạn sữa dê mẹ bằng cách: giảm số lần vắt, giảm thức ăn tinh, cho ăn thức ăn thô xanh có chất lượng trung bình, giảm nước uống. Sau khi làm cạn sữa cần sát trùng núm vú cho dê mẹ tránh bị nhiễm trùng.

Hướng dẫn chăm sóc dê từ sơ sinh đến cai sữa

Giai đoạn mới sinh – 10 ngày:

Sau khi sinh thức ăn chủ yếu của dê con chủ yếu là nguồn sữa mẹ, cơ quan tiêu hóa còn rất yếu, khả năng tự vệ thấp nên cần sự quan tâm chăm sóc đặc biệt từ dê mẹ lẫn người nuôi. Dê con sau khi đẻ từ 20 – 30 phút cần được bú sữa mẹ ngay, chúng có thể sẽ chết sau 4 giờ nếu không được bú sữa mẹ. Từ 3 – 4 ngày đầu, cho dê con bú 3 – 4 lần. lượng sữa mẹ sẽ thỏa mãn 10 – 15% khối lượng cơ thể dê con. Nếu dê mẹ bị chết sau khi sinh cần cho dê con uống sữa theo công thức: 0,25 đến 0,5 lít sữa bò hoặc có thể thay bằng sữa bột

Từ ngày thứ 5 trở đi, bắt đầu tập cho dê con ăn cỏ non, lá non, bột đậu tương hoặc ngô rang. Cỏ non nên cắt nhỏ để dê con có thể dễ dàng ăn, thức ăn cũng hấp thụ các chất dinh dưỡng tốt hơn.

Giai đoạn dê con được 10 – 45 ngày:

Giai đoạn này, dê mẹ bắt đầu được khai thác sữa. Sau khi vắt sữa, người nuôi cho dê con vào bú, chia làm 2 – 3 lần/ngày, cần đảm bảo đủ 450 – 600ml/con/ngày. Giai đoạn này tiếp tục cho dê con ăn cỏ non, thức ăn tinh. Bên cạnh đó, hãy cho dê con bú bình, uống sữa trong xô chậu.

Giai đoạn dê con được 46 – 90 ngày:

Trong giai đoạn này cần giảm lượng sữa mẹ từ 600 xuống 400ml/con/ngày, chỉ cho uống 2 lần/ngày. Bởi giai đoạn này, cơ quan tiêu hóa của dê con đã dần dần hoàn thiện, có thể cho dê con ăn thức ăn thô xanh, thức ăn tinh.

Giai đoạn dê con được 1 – 6 tháng tuổi:

Giai đoạn này dê con tăng trên 160g là tốt còn dưới 140g là kém, đối với những con còi cọc, cần bổ sung thêm vitamin, premix khoáng trong thực đơn hàng ngày.

BÀI CÙNG CHỦ ĐỀ:

+ Hướng dẫn cách chọn dê giống đạt tiêu chuẩn, phát triển tốt

+ Cách nuôi và chăm sóc ngựa thịt, cách vỗ béo ngựa

+ Kinh nghiệm nuôi dê khỏe mạnh, phát triển tốt, ít nhiễm bệnh

+ Hướng dẫn cách lựa chọn thức ăn nuôi ba ba

+ Cách chăm sóc ba ba sinh sản đạt tỷ lệ ba ba con cao

Suckhoecuocsong.vn/TH