Niềm say mê toán học và tuổi thơ nhọc nhằn của nữ giáo sư toán học Việt Nam

Theo những thông số thống kê cho thấy, các giáo sư toán học chủ yếu là nam giới vì các con số, dãy toán khô cứng chỉ khơi dậy sự tò mò, chinh phục của phái mạnh. Ngược lại, phụ nữ thường hướng đến những chủ đề thơ ca, nghệ thuật… Tuy nhiên, vừa qua, Việt Nam lại có thêm một nữ giáo sư toán học thứ 2 đó là PGS.TS Lê Thị Thanh Nhàn – ĐH Thái Nguyên. Được biết, để có được thành công này, nữ toán học đã trải qua những chuỗi tuổi thơ đầy khó khăn, vất vả với một ý chí mạnh mẽ và sự say mê mãnh liệt đối với ngành toán học…

Khắc họa chân dung nữ giáo sư toán học

Nữ GS toán học Lê Thị Thanh Nhàn là Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học - ĐH Thái Nguyên. GS Lê Thị Thanh Nhàn sinh năm 1970, tốt nghiệp xuất sắc Trường ĐH Sư phạm Việt Bắc và được giữ lại làm giảng viên khi mới ngoài 20 tuổi. Bà bảo vệ luận án tiến sĩ năm 31 tuổi; năm 2005, trở thành PGS trẻ nhất Việt Nam.

Tân GS toán học Lê Thị Thanh Nhàn

GS Nhàn đã có hàng chục bài báo, trong đó có 16 bài báo ISI công bố trên các tạp chí quốc tế uy tín và nhiều công trình nghiên cứu thuộc lĩnh vực đại số giao hoán và nhiều lần được mời làm phản biện cho các tạp chí khoa học trong và ngoài nước. Bà cũng được Viện Toán học Pháp, Viện Vật lý lý thuyết của Ý và Thụy Sĩ… mời sang nghiên cứu.

Nhiều năm nay, mỗi năm GS Nhàn đều dành thời gian để bố trí đi nghiên cứu, báo cáo kết quả, tham dự các hội nghị ở nước ngoài nhằm cập nhật và tích lũy kiến thức.

Năm 2007, GS Lê Thị Thanh Nhàn đã được nhận Giải thưởng Viện Toán học, giải thưởng dành cho những người có thành tích đặc biệt xuất sắc trong nghiên cứu toán học, tuổi dưới 40. Năm 2012, GS Nhàn cũng vinh dự được nhận Giải thưởng Kovalevskaya cho những đóng góp của mình đối với khoa học.

Tuổi thơ nghèo khó

Để có thành công như ngày hôm nay, tân nữ giáo sư tâm sự cơ duyên đến với “nghiệp” toán học: “Tôi thích toán, thích những con số bởi đó là sự chính xác và đầy những bất ngờ. Chuyện làm Toán của tôi cũng giống như mọi chuyện khác vậy, có cả những niềm vui lẫn cả nỗi buồn, những khó khăn và thuận lợi”.

Một đồng nghiệp của chị Nhàn ở trường ĐH Khoa học Thái Nguyên rất ngưỡng mộ giáo sư và chia sẻ về những ký ức thủa xa xưa: “Chị Nhàn sinh ra trong gia đình nghèo, có 5 người con, nhà toán học Lê Thị Thanh Nhàn lớn lên từ bữa đói, bữa no, từ củ khoai, củ sắn... Năm 1985, mới học lớp 9, mẹ của Nhàn đã phải bán nhà và ứng trước nhiều tháng gạo bao cấp của cả nhà để có tiền cùng các em về Huế chăm bố ốm.  Nhàn ở lại Thái Nguyên trong căn nhà đã bán, bắt cua, cất vó, kiếm củi, trồng rau, mót lúa... để tự mưu sinh.

Hai chị gái của Nhàn lúc đó là sinh viên Đại học Nông nghiệp 3 trong thời bao cấp, thỉnh thoảng dành dụm mang về cho Nhàn chút gì đó để ăn. Hàng xóm khi củ khoai, nắm gạo, lúc nải chuối xanh, mớ cà... đùm bọc, cưu mang cô bé. Thế nhưng, ngọn lửa đam mê toán học trong cô gái nghị lực phi thường ấy được nhen lên từ những tháng ngày khốn khó, thiếu thốn về vật chất và tinh thần đó.

Bốn năm học đại học được bao cấp (dù là ngô hay hạt mạch thì vẫn có để ăn) nên cô sinh viên bé nhỏ đầy nghị lực đó đã có điều kiện để miệt mài đèn sách. Những năm tháng ấy, Nhàn được sống trong tình cảm ấm áp, yêu thương, sẻ chia của các thầy cô giáo và bạn bè khoa Toán trường Đại học sư phạm Việt Bắc.

Biết được hoàn cảnh khi cha mất ở Huế không có tiền về, kì nghỉ hè năm học thứ nhất, chiếc vé xe lửa do bạn bè cùng lớp dành cho đã đưa Nhàn về thăm mộ cha. Hai mươi lăm năm qua, từ ngày cha mất, Nhàn vẫn không nguôi day dứt bởi đã chưa một ngày nào được chăm sóc cha.

“Những mảnh ký ức một thời của Nhàn khiến chúng tôi, những người cùng trang lứa với chị như tìm lại chút tuổi thơ của mình. Có điều, từ giạ lúa, củ khoai... chị trở thành nhà toán học, còn chúng tôi, chỉ là con người rất đỗi bình thường. Cái nhìn trong trẻo, hồn hậu về cuộc đời của PGS. TS Lê Thị Thanh Nhàn giữa biết bao xô bồ của cuộc sống ngày hôm nay, nghị lực và niềm đam mê nghiên cứu khoa học mà chị đã khẳng định bằng những đóng góp có giá trị về lĩnh vực Đại số Giao hoán trong làng toán Việt Nam và quốc tế... phải chăng được nuôi dưỡng từ những tháng ngày ấu thơ nhọc nhằn, gian truân, thiếu thốn nhưng đầy tình người ấy?”

Tân giáo sư chia sẻ sự e dè khi từ miền núi lên Hà Nội làm nghiên cứu sinh: “Khi tôi đến xin làm nghiên cứu sinh với GS-TSKH Nguyễn Tự Cường -Viện Toán học Hà Nội, thầy ngại vì sợ sinh viên miền núi như tôi không thể nào làm được. Chồng tôi đã nói với thầy: “Nhàn yêu Toán và em yêu Nhàn, mong thầy nhận Nhàn là học trò”. Rồi tôi đã bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ với 6/7 phiếu xuất sắc, được thầy khen là học trò giỏi nhất khiến cho tôi cảm thấy rất tự hào”.

Quý trọng thời gian đến từng giây từng phút

Năm 35 tuổi, Lê Thị Thanh Nhàn được phong hàm PGS.TS toán học (năm 2005). Khi đó, chị có hơn 20 công trình nghiên cứu đăng trên các tạp trí thế giới Vietnam Journal of Math và Communication in Algebra - một tạp chí chuyên ngành Đại số của Hội Toán học Mỹ.

Nhận thấy tài năng của chị, Viện Toán học Pháp, Viện Vật lý lý thuyết của Italia và Thuỵ Sĩ  đã mời sang nghiên cứu. Tuy nhiên, chị cho biết “Tôi muốn gắn bó với trường ĐH Thái Nguyên, nơi đã đào tạo mình trưởng thành”.

Với những cống hiến và thành tích trên, năm 2011, chị là một trong những phụ nữ thuộc ngành toán học Việt Nam được trao tặng Giải thưởng Cô-va-lép-xcai-a. Ðây là một giải thưởng có ý nghĩa và là sự công nhận lớn lao đối với các nhà khoa học nữ Việt Nam.

Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan và nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình trao giải thưởng Kovalevskaia cho PGS-TS Lê Thị Thanh Nhàn

Ngoài những cống hiến trên, chị Nhàn còn trực tiếp tham gia hơn 300 giờ giảng và có nhiều bài báo được hội đồng khoa học đánh giá cao và làm chủ nhiệm một đề tài khoa học cấp Nhà nước (ở Quỹ Nafosted), hai đề tài khoa học cấp bộ, công bố 16 công trình nghiên cứu thuộc lĩnh vực Đại số giao hoán trên các tạp chí toán quốc tế có uy tín như: SCI, SCIE, Journal of Algebra và Communications in Algebra…

Bằng năng lực, uy tín của mình, chị thường xuyên được mời phản biện các bài báo khoa học cho các tạp chí toán trong nước và quốc tế, như tạp chí: Vietnam J. Math, Acta Math, Vietnamica, London Math và tham gia báo cáo tại nhiều diễn đàn hội nghị đại số tổ chức trong và ngoài nước.

Nhân cách trong sáng, giản dị

Tân giáo sư được được ví như “Xương rồng trổ hoa” cho biết “Khi làm việc hay tiếp xúc với Nhàn, tôi cũng như nhiều người, chưa bao giờ có cảm giác đang đứng trước thủ trưởng, cho dù rất kính phục tài năng và nhân cách của chị. Chị luôn tạo cho người đối diện cảm giác thân thiện từ ánh mắt hiền hòa, nụ cười trong sáng, lối nói giản dị, chân thành đến suy nghĩ và tâm hồn rất đỗi hồn hậu, trong sáng. Nhìn bóng dáng nhỏ nhắn, lúc nào cũng hối hả, gấp gáp, và đặc biệt là nhìn vào hiệu quả công việc của chị, người ta mới hiểu, người phụ nữ ấy quý trọng quỹ thời gian đến từng giây từng phút”.

Trên bàn làm việc, giữa bộn bề giấy tở, sồ sách, kế hoạch triển khai công tác nghiên cứu, hội thảo, liên kết đào tạo quốc tế... là chồng sách vở với con số toán học. Điều đó cho thấy tình yêu và niềm say mê toán học của PGS-TS Lê Thị Thanh Nhàn.

Lời cuối cùng mà TS. Nguyễn Thị Kiều Nga, giảng viên trường ĐH Sư phạm Xuân Hòa – một trong số nghiên cứu sinh do cô giáo Lê Thị Thanh Nhàn hướng dẫn chia sẻ: “Trước đây, tôi luôn tự hỏi: “Không hiểu Cô làm thế nào để có thể làm ngần ấy việc cùng một lúc: Vừa là một Phó Hiệu trưởng có năng lực của một trường Đại học, vừa là một nhà khoa học xuất sắc với 16 công trình nghiên cứu Toán học được công bố trên các Tạp chí toán quốc tế, trong đó có 7 công trình công bố trên Journal of Algebra – Tạp chí quốc tế uy tín trong chuyên ngành Đại số, vừa là vợ hiền, người mẹ của hai con ngoan và học giỏi... Được làm việc với Cô, tôi đã tìm được câu trả lời: Đó là lòng say mê khoa học, sự tâm huyết với nghề và tấm lòng nhân hậu. Tất cả những điều đó đã cho Cô nghị lực phi thường để làm mọi việc”.

Quả thực vậy, khi chúng ta say mê, quyết tâm vượt qua khó khăn thử thách để hun đúc hoài bão, ước mơ của mình thì kết quả sẽ đến sau một thời gian không xa nữa. 

Tổng hợp