Nét đẹp trong văn hóa lối sống người Hà Nội

Hà Nội ngàn năm, Hà Nội đích thực của chúng ta ở trong chính những con người bình thường Hà Nội, trong lời ăn tiếng nói và cách ứng xử ân cần, niềm nở. Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của cả nước, là đế đô lâu đời của nước Việt từ thời Lý Thái Tổ mộng thấy “Rồng bay lên” cùng vương triều Lý và vận nước. Vì lẽ đó, lời ăn tiếng nói, giao tiếp văn hoá của  người Hà Nội sẽ phải có nhiều cái khác, cái văn minh  lịch sự, gọt giũa, tinh hoa hơn so với nơi thôn xóm, làng quê.

“Chẳng thơm cũng thể hoa nhài.

Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An”

Trong ta dâng lên cảm giác an bình, êm dịu, thân ái xiết bao về một Hà Nội ngàn năm thanh lịch. Lời ăn tiếng nói hiền hoà, cách giao tiếp ân cần, chu đáo, thân mật và chất phác như chính những làng quê yên bình nằm trong lòng thành phố: làng Bưởi, làng Láng, làng Cót, làng Chèm, làng Nhân Chính… Hà Nội ngàn năm, Hà Nội đích thực của chúng ta ở trong chính những con người bình thường Hà Nội, trong lời ăn tiếng nói và cách ứng xử ân cần, niềm nở, chân thật.

Ba mươi sáu phố phường của Thăng Long ban đầu có tiền thân là những dãy hàng sản vật của các địa phương lân cận, phục vụ cho cư dân của kinh thành. Mỗi phố một mặt hàng, mỗi mặt hàng tiêu biểu cho một vùng quê: Hàng Tre, Hàng Cót, Hàng Bồ, Hàng Chĩnh, Hàng Đào, Hàng Mắm, Hàng  Lược… Người dân của các miền quê không chỉ mang tới nơi đô thành những sản vật đặc trưng của địa phương mình mà còn mang đến cả lời ăn tiếng nói, lối ứng xử… góp chung thành nền văn hiến ngàn năm. Rồi trên địa bàn Hà Nội, từ năm cửa ô đổ vào, có bao nhiêu tên phố và cũng bao nhiêu tên làng. Rõ ràng là những làng truyền thống: làng hoa Ngọc Hà, làng Bưởi, làng Vòng, làng Láng, làng Mọc, làng Yên Phụ...

Thăng Long – Hà Nội là thành phố nhưng là đô thị do quốc gia sinh ra, là kinh đô của một quốc gia nông nghiệp mang trong mình những đặc trưng  riêng của nền văn hoá nông nghiệp. Cái văn hoá “làng” từ bốn ngàn năm của quốc gia Việt Nam đã chắt lọc nên tinh hoa văn hoá của thủ đô ngàn năm văn hiến. Và cái hồn thiêng ấy không phải là gì khác lối sống trọng tình của cư dân nông nghiệp lúa nước. Đặc trưng trong văn hoá giao tiếp của họ hiển nhiên là: có thái độ trọng giao tiếp; lấy tình cảm làm nguyên tắc ứng xử; có ý thức trọng danh dự về mặt chủ thể giao tiếp và đặc biệt quan tâm đến đối tượng giao tiếp đến hay hỏi han, quan sát, đánh giá tỉ mỉ từ hình thức đến nội dung; cách thức giao tiếp mềm mỏng, tế nhị với sự hỗ trợ của hệ thống nghi thức lời nói phong phú…

Như vậy, những nét văn hoá “Hà Nội” nhất cũng là những nét văn hoá đặc trưng nhất của văn hoá Việt Nam. Những người dân với lối sống giản dị, khiêm nhường, lối ứng xử, giao tiếp ân tình, mộc mạc, niềm nở chính là những người dân tiêu biểu của Hà Nội văn hiến ngàn năm. Những người dân xứ kinh kỳ của một nước sống bằng nghề trồng lúa nước ý thức hơn ai hết cái tai họa “lụt thì lút cả làng” và hiểu rõ tầm quan trọng của sự cố kết cộng đồng làng xã. Họ tận dụng mọi phương tiện của giao tiếp để tạo lập, củng cố và thắt chặt những quan hệ ấy, bởi hơn ai hết họ biết rõ sức mạnh của khối cộng đồng được gắn bó bởi sợi dây tình cảm. “Yêu nhau vạn sự chẳng nề”. Vì vậy, người Hà Nội chúng ta không phải người dân đô thị lạnh lùng, cô độc “đèn nhà ai nhà ấy rạng” mà ngược lại, luôn quan tâm, chu đáo với nhau cả khi “tối lửa tắt đèn” lẫn trong cuộc sống thường ngày. Trọng tình là giá trị truyền thống trong nền văn hoá mang đậm tính cộng đồng của chúng ta. Và thái độ ân cần, niềm nở trong giao tiếp chính là một nét đẹp của văn hoá người Hà Nội.

Để tỏ ra là người “thành thị” văn minh, chúng ta không cần tạo ra khuôn mặt lạnh, không cần phớt tỉnh, thờ ơ khi có ai cần giúp đỡ, hỏi han; không nhất thiết đi suốt chuyến tàu không cần biết người bạn đồng hành về đâu, tên là gì mới là  “tôn trọng tự do cá nhân” và chỉ lắc hay gật hoặc chỉ tay “đọc bảng ngoài kia, anh không biết chữ à?” để thể hiện là người của thời đại công nghiệp, khẩn trương và tốc độ… Ngược lại, hãy làm như chị bán rau, như  anh chữa xe đạp, như cậu thanh niên gốc làng Nhân Chính (mà nay đã thành “phố” rồi)... Hãy quan tâm, niềm nở, ân cần trong giao tiếp. Như với chị ta, mẹ ta và em ta…Và hãy tự hào là người Hà Nội, tự hào cất lên tiếng hát: “Đây Thăng Long, đây Đông Đô , đây Hà Nội, Hà Nội mến  yêu…”.

SKCS.VN

Theo TS Văn hóa học Lê Thị Tuyết Hạnh/Chinhphu.vn

Theo www.ktdt.com.vn